Inleiding tot de geschiedenis van het geslacht Zeggelt
Manuscript toegeschreven aan G.J. Ouwens Sr.
Waarschijnlijk opgesteld tussen 1927 en 1944 [1]
Eenigen tijd geleden werd mij de vraag gesteld, of ik bereid was een genealogie samen te stellen van het geslacht Zeggelt, dat sedert jaren in de gemeenten Enschede en Lonneker zijn woonplaats gehad heeft.
Met eenigen schroom voldeed ik aan dit verzoek, omdat ik mij wel bewust was van de moeilijkheden, welke aan dergelijke nasporingen verbonden waren, te meer daar de gemeente Enschede op 7 Mei 1862 totaal door brand verwoest is geworden en het grootste deel van de toen aanwezige officieele documenten w.o. doopboeken enz. door het vuur verteerd zijn. Enkel een doopboek der Hervormden over de jaren 1723-1812, een lidmatenregister der Doopsgezinden van 1764-1811, een register van aangegeven lijken binnen Enschede van 1806-1812 en een register van huwelijksafkondigingen van 1795-1812 zijn behouden gebleven [2].
Verder kon ik raadplegen de registers van de burgerlijken stand van 1813 af tot op heden (uitgenomen die van geboorte, huwelijk en overlijden van 1 Januari 1862 - 7 Mei 1862, benevens het geboorteregister van 1853, die eveneens een prooi der vlammen geworden zijn).
Uit deze bescheiden kon het overzicht worden opgebouwd doch niet verder teruggaande dan tot 1725.
Het is mij mogen gelukken van dien tijd af een nauwkeurige genealogie omtrent deze familie samen te stellen, welke ik in de volgende bladzijden [3] mede deel.
Er bestaan evenwel van Enschede nog oudere stukken z.g.n. rechterlijk archief en wel:
Deze bescheiden toch zouden voor het onderzoek, naar alle waarschijnlijkheid, nog heel wat aan het licht kunnen brengen.
Aangezien deze stukken op het Rijksarchief te Zwolle geborgen zijn, zou men daar ter plaatse een onderzoek moeten instellen wat ik met het oog op de daaraan verbonden kosten heb achterwege moeten laten.
Van den Heer H.H. Zeggelt [4], wonende aan de Oldenzaalschestraat alhier, mocht ik verschillende aanwijzingen ontvangen die aan dit overzicht meer volledigheid geven.
Genoemde heer was nog in het bezit van een deel der familiepapieren die tot het huis Zeggelt hebben behoord en waarvan verschillende hier een plaatsje is ingeruimd.
Verder raadpleegde ik de registers van den Burgerlijken Stand van Lonneker van 1813 af tot op heden.
In de eerste plaats wil ik hier iets mededeelen omtrent den oorsprong van den naam die dit geslacht in zijn verschillende schrijfvormen gedragen heeft.
Zeggelt is volgens gezaghebbende schrijvers een naam van Saksisen oorsprong en afgeleid van den voornaam "Zeghel".
Zooals bekend vestigde zich deze volksstam omstreeks 450 na C. in deze landdouwen.
Ter onderscheiding werd de naam van den zoon gevormd door achter die van den vader het achtervoegsel "inc" te plaatsen wat betekende "zoon van".
Vandaar krijgt men hier Zeghelinc.
Deze namen gingen over op de hoeven die zij bewoonden en zoo treffen we omstreeks 1300 aan het bisschoppelijke erve Zeghelinch in het manuaal van den rentmeester van Twente (zie Dr. A. Benthem Gzn. 2e druk bldz. 29. Geschiedenis van Enschede). De vraag is echter of de tegenwoordige bezitters van den naam "Zeggelt" of in de oude schrijfwijze "Zegelinch" afstammen van den bewoner van deze hoeve in de 14e eeuw. Waarom?
Wanneer de hoeve door versterf overging in handen van een ander persoon een anderen naam dragende dan gebeurde het heel dikwijls dat met deze overgang ook 's mans naam zich wijzigde en hij in het vervolg werd aangeduid met de naam van de hoeve die hij verkregen had.
Alleen dus wanneer men onafgebroken bewoner is geweest van het erve kan men veilig aannemen dat zich geen naamswijziging heeft voorgedaan.
Om dit nu te bewijzen daarvoor staan ons momenteel geen voldoende gegevens ter beschikking.
Het neemt niet weg dat de oude aantekening omtrent dit erve, zooals zij uit verschillende boekwerken zijn opgediept hier wel een plaatse mag worden ingeruimd.
Dr. Benthem noemt dan "het erve Zeghelinch" een van de verschillende boerenerven om Enschede gelegen.
In "De Registers en Rekeningen van het Bisdom van Utrecht 1325-1336" uitgegeven door Mr. S. Mulder Fz. (werken van het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht) vinden wij op bldz. 582-661 afgedrukt onder bijlage B "Manuaal van den rentmeester van Twente":
(I) Het erve Zeghelinch wordt hierin verschillende malen genoemd en wel eerst op bldz. 603 waar we lezen:
Item in parrochia Enschede apud
Drinen Smedinch . . . 21.
Item Berendinch . . . 30 s.
Item apud Grotenburen Hulswijc . . . 27 s.
Item Zeghelinch . . . 3 s.
Nota quod hec quatuor bona predicta possidet Wilhelmus de Loen et fuerunt sibi obligata per dominum Johannen de Arkel pro certa summa pecunie.
(II) Bldz. 613:
Item in parrochia Enschede apud
Drinen Smeding . . . 4 s.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Berending . . . 4 s.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item apud Grotenburen Hulswijc . . . 4 s.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Zegheling . . . 4 s.
Possidet Wilhelmus de Loen.
(III) Bldz. 619:
Item in parrochia Enschede apud
Drinen Smeding . . . 1 porcus.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item apud Grotenburen Hulswijc . . . 1 porcus.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Zegheling . . . 1 porcus.
Possidet Wilhelmus de Loen.
(IV) Bldz. 625:
Item in parrochia Enschede apud
Drinen Smeding . . . 1 bedeswyn.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Berending . . . 1 bereswyn.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item apud Grotenburen Hulswijc . . . 1 bereswyn.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Zegheling . . . 1 bedeswyn.
Possidet Wilhelmus de Loen.
(V) Bldz. 632:
Item in parrochia Enschede apud
Drinen Smeding . . . 8 scepel.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Berending . . . 8 scepel.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item apud Grotenburen Hulswijc . . . 8 scepel.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Zegheling . . . 8 scepel.
Possidet Wilhelmus de Loen.
(VI) Bldz. 640:
Item in parrochia Enschede apud
Drynen Smeding . . . 1 molt.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Berending . . . 8 scepel.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item apud Grotenburen Hulswijc . . . 8 scepel.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Zegheling . . . 8 scepel.
Possidet Wilhelmus de Loen.
(VII) Bldz. 650:
Item in parrochia Enschede apud
Drynen Smeding . . . 6 scepel 2 pulli.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Berending . . . 6 scepel 2 pulli.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item apud Hulswijc . . . 6 scepel 2 pulli.
Possidet Wilhelmus de Loen.
Item Zegheling . . . 6 scepel 2 pulli.
Possidet Wilhelmus de Loen.
(VIII) Bldz. 654:
Item in parrochia Enschede apud
Smeding . . . 8 scepel parve.
Possidet Wilhelmus de Loen . . . mensure.
Item Berending . . . 8 scepel parve.
Possidet Wilhelmus de Loen . . . mensure.
Item apud Grotenburen Hulswijc . . . 8 scepel parve.
Possidet Wilhelmus de Loen . . . mensure.
Item Zegheling . . . 8 scepel parve.
Possidet Wilhelmus de Loen . . . mensure.
Verder lezen wij in de Rekeningen van het Bisdom Utrecht 1378-1573 bewerkt door Dr. K. Heeringa Ie deel IIe stuk (werken uitgegeven door het Historish Genootschap gevestigd te Utrecht) het volgende:
Rekening van den Kastelein van het Huis Lage, Rentmeester van Twente 1493/84
Inkomsten van het rentambt Twente dyt nabescreven sint pachten renten, vervallen ende upkomynge angelde, saede ende anders srentampts van Twente, ut bevele myns gnadiges heren, heren Davids van Buorgondiën, biscop t Utrecht, bij mij Jacob van Ittersom upgebort ende entfangen, angande up Sunte Mertensdagh in den Winter anno etc. (14)93 ende weder eundende up Sunte Mertensdach in den Winter anno etc. (14)94.
Bldz. 437 II. (Beden)
Entfangen van der bede shoves Delden
Item Segeling . . . 3 s.
Bldz. 443 IV. Entfangen van swynen srentampts van Twente
b. Entfangen van schutswyn der Hove in TWente
4. Schultswyn shoves Delden
Item Segeling . . . 1.
Bldz. 447 C. Entfangen van bedeswyn srentampts van Twente
5. Entfangen van bedeswyn shoves Delden
Item Segeling . . . 1.
Bldz. 455 VI. Entfangen van pacht- ende garffrogge srentampts van 4. Entfangen van pacht- en garfrogge shoves Delden
Item Segeling ten vierden garven . . . nihil hoc anno.
Bldz. 463 VII. Entfangen van pacht- ende garfgersten der hove van Twenthe
4. Entfangen van pacht- en garfgersten shoves Delden
Item Segeling ten vierden garven . . . 1 md 2 spiert.
Bldz. 471 VIII. Entfangen van coppelgersten der hove van Twente
4. Entfangen van copplen shoves Delden
Item Hulswych . . . 1 coppel.
Item Segeling . . . 1 coppel.
Desse twe erve bouwen up de garve.
Tevens wordt hierin nog een erve Segeling genoemd gelegen te Borne en tijnsplichtig aan het hof te Borne en wel op bldz. 425:
I Tynsen
5. Entfangen van tynse shoves Bornen op ons Heren Hemmelvordes dach
Item Segeling . . . 8 pen.
Noten (hjmw):
[1] De vermoedelijke auteur, G.J. Ouwens Sr., wordt door L.A. Stroink in het voorwoord bij zijn boek "Stad en Land van Twente" (1962) genoemd als iemand die veel heeft bijdragen. Een kopie van dit manuscript is ongeveer veertig jaar geleden in het bezit gekomen van drs. J. Zeggelink te Enschede. Mijn datering -tussen 1927 en 1944- is gebaseerd op twee observaties: (a) de jongste data die in de genealogie voorkomen zijn 5 november 1927 (geboorte van Hendrik Jan Zeggelt te Enschede) en 28 november 1927 (overlijden van Arnold Everwijn Zeggelt te Arnhem) en (b) de auteur maakt gewag van zijn persoonlijk contact met H.H. Zeggelt (zie ook [4]); dat contact moet voor 1944 hebben plaatsgevonden omdat Herman Hendrik toen overleed, een feit waarover in de genealogie niets is terug te vinden.
[2] Originelen in het Gemeentearchief van Enschede (Langestraat 24, 7511 HC Enschede; kopieën in het Rijksarchief te Overijssel (RAO) (Eikenstraat 20, 8021 WX Zwolle).
[3] Er volgen twintig bladzijden met genealogische gegevens. Deze vermeld ik niet apart, omdat ze -voorzover nog nodig- in oktober 1999 verwerkt in het -veel omvangrijker- Register Zeggelt.
[4] Herman Hendrik Zeggelt (Lonneker 15.11.1867 - Enschede 26.05.1944)
Bewerking voor het web: Michiel Wijers * oktober 1999
Inlichtingen: hjmw@iname.com